Wojciech Chałupka - Reminiscences from the Other World for string orchestra
Radom Chamber Orchestra & Szymon Morus
Recorded by DUX Recording producers at the Final Concert of the Fourth Krzysztof Penderecki Composer's Competition ARBORETUM in Radom (29.11.2019)
Program notes (Eng/Pl):
Reminiscences from the Other World is a four-movement piece for string orchestra, referring to the 'Other World' by Gustaw Herling-Grudziński. It is a work that elaborates on the subject of the labor camps and human attitudes in that world. The title itself indicates a willingness to describe a different reality that prevails in the camp, and the words of Fyodor Dostoevsky written in 'Memoirs from the House of The Dead’ perfectly explain it: ‚’Here a different, separate world was opening up, it was unlike anything; here there were other separate laws, different customs, different habits and reflexes; here the lifeless house was with its life it like nowhere and extraordinary people. I’m going to describe this forgotten corner here.’’
The first movement: Tranquillo ma cantabile is the introduction of a listener into the world of gulag; reflective consonances are combined with sonorities inducing a mysterious mood. It is the image of reflection in the camp, and these are the memories of the ‚,old’’ life and an attempt to find oneself in this new reality.
The second movement, Toccata is characterized by energy suspense, it aims to introduce the listener to the inhuman reality. The vortex of work, the view of inhuman situation and behaviors are described by means of motor passages and fast, virtuoso phrases.
The movement that follows is entitled La Folie. A man left in the gulag fights for humanity, fights to maintain his human value. However, it’s hard to remain a normal person, because one can experience madness, simply become insane in that reality.
The piece ends with and Epilogue. The tempo is slow with limited sound and expression. It is a prayer and an image of a man and his attitude. Dramatic and pathetic sound is an expression of hopelessness and resignation, the sound resembles sobbing. On can hear the melody of the song Holy Mother throughout the whole movement, and Reminiscences form the Other World end with the quote of this song in choral chant arrangement. The Words of this song are a request to the Mother of God and constitute the only hope for mankind:
And once the last tear flows from the eye
Oh! Holy Mother, at that hour
Close our eyes with your hands
The escape of sinners, pray for us!
And when earthly life should pass,
Ask, let Jesus shine for us in heaven
For us to sing there Hosanna with the Angels
Forever: pray for us! Amen.
—————————
Opis utworu:
Reminiscencje z Innego Świata to czteroczęściowy utwór na orkiestrę smyczkową, nawiązujący do ,,Innego Świata’' Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Jest to dzieło, którego podejmuje temat łagrów oraz postawy człowieka w ,,tamtym’’ świecie. Sam tytuł wskazuje na chęć opisania innej rzeczywistości, która panuje w obozie, a słowa Fiodora Dostojewskiego ze ,,Wspomnień z martwego domu’’ doskonale to tłumaczą: ,,Tutaj otwierał się inny, odrębny świat, do niczego niepodobny; tutaj panowały inne, odrębne prawa, inne obyczaje, inne nawyki i odruchy; tu trwał martwy za życia dom, a w nim życie jak nigdzie i ludzie niezwykli. Ten oto zapomniany zakątek zamierzam tutaj opisać.’’
Pierwsza część Tranquillo ma cantabile jest wprowadzeniem słuchacza w świat gułagu, refleksyjne współbrzmienia są zestawione z sonorystycznym brzmieniem, co wprowadza bardzo tajemniczy charakter. Ogniwo to jest obrazem refleksji w obozie, a więc wspomnieniami z ,,dawnego’’ życia, oraz próbą odnalezienia się w nowej rzeczywistości.
Drugie ogniwo, czyli Toccata, jest częścią o dużym napięciu energetycznym, ma ona na calu wprowadzić słuchacza w nieludzką rzeczywistość. Wir pracy, widok nieludzkich sytuacji oraz zachowań są opisane za pomocą motoryki oraz szybkich, wirtuozowskich fraz.
Konsekwencją drugiego ogniwa jest trzecia część, La folie. Człowiek pozostawiony w gułagu walczy o człowieczeństwo, walczy o podtrzymanie swojej ludzkiej wartości. W tym wszystkim jednak ciężko pozostać normalną osobą, można stracić zmysły, wręcz oszaleć.
Epilogue wieńczy dzieło. Finał ten charakteryzuje się muzyczną przestrzenią, jest kontrastem do wszystkich poprzednich części. To modlitwa, a także obraz człowieka i jego postawy. Dramatyczne oraz żałosne brzmienie jest wyrażeniem beznadziei i rezygnacji, przypomina szlochanie. Przez całą część słychać melodię pieśni ,,Matko Najświętsza’', a całe ‚,Reminiscencje z Innego Świata’’ kończą się cytatem tej pieśni w opracowaniu chorałowym. Słowa są prośbą do Matki Bożej i stanowią jedyną nadzieję dla człowieka:
A gdy ostatnia łza z oka spłynie,
O Matko święta, w onej godzinie
Zamknij nam oczy Twymi rękami,
Ucieczko grzesznych, módl się za nami!
I kiedy ziemskie życie uleci,
Proś, niech nam Jezus w niebie zaświeci,
Byśmy Hosanna tam z Aniołami
Śpiewali wiecznie: módl się za nami! Amen.
